We vertrokken met onze rugzakken: we gingen naar Heer met de trein. Les Sorbiers is zowel bereikbaar vanaf het station van Anseremme als dat van Givet! Het hotel biedt een pendeldienst vanaf deze twee stations, dus we hoefden ons maar te laten rijden. We hadden een ‘chambre sous toile’ geboekt, een kamer onder tentzeil, zo dicht mogelijk bij de natuur. Daar een plek krijgen, aan de oevers van de Maas, was ideaal: een mix van avontuur in een tent, maar ook de veiligheid van comfort.
We lagen niet in de buurt van de hoofdgebouwen en dat was ideaal voor ons: we waren gekomen om te genieten van rust en stilte op het platteland. Bij aankomst kregen we instructies zodat we alle informatie hadden die we nodig hadden. En wat een heerlijke ruimte was het: heel anders dan de tenten die we als tieners gekend hadden. Elektriciteit, koud en warm water, een toiletset…
Christian Maes/OTH
We hadden een wandeling gepland vanuit Waulsort! We kozen voor de wandeling ‘Belle Epoque’, die start aan de kerk in Waulsort. Om de Maas over te steken, neem je de laatste overzetboot van België. Met de kracht van zijn armen, en met bewegingen die heel natuurlijk lijken, laat de veerman zijn enorme boot (zijn ‘sabot’) langs de touwen glijden. Daarna hoef je alleen nog maar de bordjes met een gele ruit te volgen: 5 tot 10 km, afhankelijk van hoeveel inspanning je wil. De wandeling heeft een gemiddelde moeilijkheidsgraad, maar ik moet toegeven dat ik toch wat bezweet was: het gaat bergop! Rotsen, dichtbegroeide natuur, steile paden. Vanaf de top is het uitzicht op de kliffen adembenemend. Het panoramisch uitzicht over de Maas, de dorpen en het kasteel van Waulsort is prachtig. We zaten lang op een bankje op de top. Een onvergetelijk moment.
Op de terugweg dronken we een verfrissende limonade in ‘Villa 1900’. Daar herinnert alles ons eraan dat Waulsort een zeer gewilde plek was tijdens de Belle Epoque. Als grote avonturiers dineerden we in het restaurant van het hotel: een heerlijke taart van gegrilde groenten, auberginekaviaar, vlierbessen- en kruidenvinaigrette. En als ontbijt de volgende dag namen we een ontbijtmand mee uit het restaurant. Zon, confituur, lachen en babbelen langs het water: we hadden ons niets beters kunnen wensen.
Les Sorbiers
Voldaan na het heerlijke ontbijt gingen we op pad met de natuurgids, die ons met de boot het eiland van het domein liet ontdekken. Het is geclassificeerd als Natura 2000: de fauna en flora voelen zich er thuis! Het bezoek is een aanrader. Als je het zelf wil proberen, weet dan dat hier bij mooi weer jazzy aperitiefconcerten worden gehouden op vrijdagavond. Een goede reden om nog eens terug te komen naar Les Sorbiers!
De klassieke zomerrondleidingen door het paleis zijn volop bezig en nieuwe vertrekken zullen vanaf 15 juli toegankelijk zijn. Dat laat de Royal Collection Trust weten, die verantwoordelijk is voor het openstellen voor het publiek van de koninklijke residenties van Charles III. Om deze unieke rondleiding te reserveren, ben je echter rijkelijk te laat: de £75 (€88) kostende tickets waren in april binnen een paar uur uitverkocht!
Exclusieve toegang tot koninklijke geschiedenis
Zo’n 6.000 mensen wisten een ticket te bemachtigen voor een bezoek aan de oostelijke vleugel van het paleis. Die werd tussen 1847 en 1849 gebouwd om de grote familie van koningin Victoria te huisvesten. Bezoekers hebben toegang tot de hoofdgang, waar schilderijen van Thomas Gainsborough en andere schilders te bewonderen zijn, en tot de kamer die uitgeeft op het beroemde balkon dat uitkijkt over de beroemde ‘Mall’, waar het publiek samen troept voor speciale gelegenheden.
Een iconisch maar niet toegankelijk balkon
Bezoekers zullen echter niet zelf kunnen zwaaien naar de menigte vanop het balkon, aangezien ze er niet op mogen. Sinds 1851 komen de vorst en de leden van de koninklijke familie hier samen voor publieke optredens. Op 15 juni nog verscheen de koninklijke familie hier voor de verjaardagsparade van Charles III.
Ingrijpende renovatie
Dit gedeelte van Buckingham Palace is nog tot eind augustus toegankelijk na meer dan vijf jaar renovatiewerkzaamheden die 369 miljoen pond (436 miljoen euro) hebben gekost. De klassieke zomerbezoeken aan het paleis zijn mogelijk tot eind september.
De Historic Grand Prix pakt uit met vijf series op het circuit, met auto’s van verschillende periodes uit de racegeschiedenis. De Youngtimer Trophy, waarvoor zo’n 200 piloten zich hebben ingeschreven, biedt het publiek een unieke waaier van auto’s uit de jaren ’70 en’ 80. GT-auto’s met een cilinderinhoud tot 3,6 liter en touringwagens doen mee aan de GT Cup en de Tourenwagen Trophy. De Belcar Historic Cup, één van de populairste raceklasses in België en Nederland, verwelkomt dan weer historische racewagens van verschillende merken en bouwjaren.
Concours d’élégance en legendarische verjaardagen
Op zondag is er een ‘Concours d’Elegance‘ met zo’n vijftig uitzonderlijke klassiekers in zeven verschillende categorieën. Het publiek zal alle generaties van de Ford Mustang kunnen ontdekken, maar ook een grote verscheidenheid aan andere modellen, variërend van de Volkswagen Golf tot de Aston Martin DBR22. Voormalig Belgisch racepiloot Thierry Boutsen zal er ook zijn, met zijn Arrows A8 F1-bolide.
Zo biedt het bevoorrechte bezoekers de bijzondere ervaring van zijn berglandschappen, de rijkdom van zijn landbouwcultuur en de vriendelijkheid van zijn inwoners, die 30 jaar na de genocide op de Tutsi’s aangezet worden om zich te verzoenen. Een reis doorheen de geschiedenis en in de weidse natuur. Dat moet je gezien hebben.
Gorilla(‘s) in het Nationaal Vulkaanpark, een niet te missen ervaring. Philippe Bourget | cms
Vulkaanpark, indrukwekkende ontmoeting met gorilla’s
Na een vermoeiende klim van twee uur over vulkanische rotsen en vegetatie stonden we op een hoogte van 3.000 meter eindelijk oog in oog met hen: de berggorilla’s! In het dichte gras zit een familie rond het mannetje, een 22 jaar oude ‘zilverrug’ van meer dan 200 kg, onderuitgezakt als een vorst. Het is onmogelijk om niet onder de indruk te zijn bij de aanblik van deze woudreuzen, rustig, zelfzeker en toch zo menselijk.
De gids had ons gewaarschuwd: kijk ze niet in de ogen als ze dichterbij komen, hurk als je oog in oog komt te staan en maak een enkel keelgeluid om te tonen dat je als vriend gekomen bent… Deze koningen van de jungle zijn niet bang – misschien geen wonder, gezien hun fysieke voorkomen? We staan nog geen drie meter van ze vandaan, helemaal gefascineerd.
Een ontmoeting met de gorilla’s is het ‘nec plus ultra’ van een reis naar Rwanda. Het wordt met zijn ruige, beboste reliëf het ‘land van de duizend heuvels’ genoemd, maar telt ook een aantal echte bergen. Eén van de hoogste, met een hoogte van meer dan 3.700 meter, is de slapende vulkaan Visoke. Hier, op de hellingen van deze kegel op de grens met de Democratische Republiek Congo (DRC), leven de ongeveer 1.000 berggorilla’s die in Rwanda, de DRC en Oeganda voorkomen.
Philippe Bourget | cmsGewassenteelt op de hellingen van de Visoke-vulkaan
Voordat de Amerikaanse primatologe Dian Fossey deze primaten in de jaren 1960-1980 kwam bestuderen en hen met hand en tand verdedigde, tot op het punt dat ze in botsing kwam met lokale bewoners en in 1985 werd vermoord onder onopgehelderde omstandigheden, waren er slechts 250 gorilla’s. Ze zijn nu het ‘zwarte goud’ van Rwanda en worden angstvallig beschermd… en ze zijn voorbehouden aan een rijke minderheid, want alleen wie het kan betalen krijgt het ongelooflijke recht om het Nationale Vulkaanpark te betreden, aan een prijs van… € 1.500 per ticket! Voor dat geld is de onuitwisbare emotie van het zien van deze dieren helaas voorbehouden aan wie het zich kan veroorloven.
Hotel One & Only Gorilla’s Nest, wat een luxe… Philippe Bourget | cms
Tegen een redelijke entreeprijs, kan je echter ook de makkelijker toegankelijke gouden apen zien (US $100), en ook het graf van Dian Fossey (US $75), begraven in het regenwoud in de buurt van haar geliefde primaten.
De beroemde heuvels van Rwanda, tussen Nyanza en het Nationaal Park van Nyungwe. Philippe Bourget | cms
Nationaal Park van Nyungwe, chimpansees en de Nijlbronnen
In het zuidwesten van Rwanda vind je het Nyungwe National Park, dat in 2005 werd geopend en sinds 2023 op de UNESCO erfgoedlijst staat. Het heeft een oppervlakte van 1.019 km² en je vindt er bijna 500 chimpansees en een kolonie van naar schatting meer dan 500 colobusapen (of franjeapen). Deze apen vlak voor de ingang van het park de weg zien oversteken, als een wit-zwarte golf geleid door een ondoorgrondelijk kudde-instinct, zal voor mij voor altijd één van de hoogtepunten van deze reis blijven. Colobusapen zijn één van de 13 apensoorten die in het park voorkomen. Het park staat ook bekend als één van de verst afgelegen bronnen van de Nijl. In dit regenwoud stroomt het water in rivieren die andere, grotere rivieren voeden. Ze komen allemaal samen in het Victoriameer, de officiële bron van de Witte Nijl.
Naast de chimpansee-tracking, die elke ochtend heel vroeg wordt georganiseerd onder begeleiding van een gids die een groep van maximaal acht bezoekers begeleidt (de toegangsvergunning, inclusief parktoegang en gids, kost US$ 240 per persoon), belooft Nyungwe als één van de beste voor het toerisme ontwikkelde parken, nog andere verrassingen. Een wandeling van ongeveer 1 uur door het woud leidt naar een hangbrug door de boomkruinen (US$ 100 toegang tot het park + US $40 per persoon).
Hangbrug in het Nationaal Park van Nyungwe Philippe Bourget | cms
Eén tip: begin er niet aan als je hoogtevrees hebt! Anderzijds is het wel een kans om de igishigishigi te ontdekken, immense boomvarens waarvan sommige stammen honderden jaren oud zijn. Eind 2024 wil het park een zipline van 2 km en een ecolodge met 20 kamers openen. Je kan er ook de spectaculaire Ndambarare waterval bewonderen (US$ 115) tijdens een 2 uur durende wandeling en ook vogels spotten. Een andere optie is een driedaagse trektocht, met accommodatie in een boshut, voor US$ 450 per persoon all in. Een financieel haalbaarder forfait.
Het terras van het Hotel One & Only Nyungwe House Philippe Bourget | cms
Nyungwe wordt beheerd door ‘African Parks’, een internationale NGO die gespecialiseerd is in het beheer van nationale parken en beschermde gebieden in Afrika. Er kwamen in 2023 bijna 23.000 bezoekers over de vloer. Dat zijn vooral Rwandezen (die een veel lagere prijs betalen), Amerikanen, Belgen en Duitsers.
Aan de oevers van het Kivumeer werken vissers altijd per drie boten om daartussen een breed net te kunnen spannen Philippe Bourget | cms
Het Kivumeer en zijn ‘spinboten’
Het Kivumeer, en daarmee zitten we nog steeds in het westen, is het derde sterke punt van het land. Op de grens met de Democratische Republiek Congo – er zijn spanningen tussen de twee landen vanwege de vermeende steun van Rwanda aan de rebellengroep M23 in Congo – heeft deze watermassa die één van de tien grootste is van Afrika, iets van de ‘Rivièra van het Zwarte Continent’.
Deze indruk wordt bevestigd door de aanwezigheid van een aantal weelderige villa’s met zwembad die uitkijken over de met pijnbomen en eucalyptusbomen bezaaide oevers. Vanuit het 18 kamers tellende Cleo Lake Kivu Hotel, één van de luxueuze accommodaties voor Premium toeristen in het land, is het uitzicht op de kust en de eilanden bijzonder idyllisch. ‘s Ochtends vroeg kan je de vissers, in koor zingend en fluitend, zien en horen terugkeren naar hun eigenaardige boten. Het zijn telkens drie lange, smalle boten die met houten palen aan elkaar gebonden zijn, zodat ze er een breed net tussen kunnen spannen.
Hotel in aanbouw aan de oevers van het Kivumeer Philippe Bourget | cms
Hoe archaïsch ze ook ogen, deze ‘spinnen op het meer’, uitgerust met lange palen aan de boeg en achtersteven om de netten binnen te halen, zijn ook ongelooflijk mooi. In samenwerking met de hotels bieden lokale gidsen toeristen de mogelijkheid om bij valavond aan boord te gaan bij de vissers. Het is een excursie die uit een ander tijdperk lijkt te komen, bij het licht van petroleumlampen, en een kans om het dagelijks leven te aanschouwen van de mannen die onvermoeibaar jagen op sambazas (kleine visjes om te frituren), de specialiteit aan het meer.
Je kan ook een kajak huren om te varen tussen de eilanden, zoals de ‘Chapeau de Napoléon’ of de ‘Singes’, vlakbij de stad Karongi. Vroeger lieten boeren hun vee al zwemmend over de kanalen van het ene naar het andere eiland gaan als de weidegronden op het ene uitgeput waren. Dit schouwspel wordt nog steeds georganiseerd voor toeristen. Ook kan je baden in het Kivumeer. Maar wees voorzichtig, want het is tot 480 m diep en er komt giftig methaangas uit de diepte. Het wordt industrieel gewonnen om elektriciteit te produceren voor een deel van de Rwandese bevolking.
Verkoopster op de markt van Kimironko, in Kigali cms | cms
Kigali, de grote hoofdstad
Als je van park naar park gaat, lijkt het alsof je heel Rwanda doorkruist. Je ontdekt een land met heuvels van meer dan 1.000 meter hoog, dichtbevolkte dorpen, velden met maniok, rijst, bananen, thee en koffie. Langs de weg zie je kinderen in schooluniformen, vrouwen die maniokbladeren op hun hoofd dragen, fietsen vol zakken of hout die door mannen voort worden geduwd… Een land waar mensen barsten van de energie, waar ze hun brood verdienen door zich in het zweet te werken.
Deze tocht leidt onvermijdelijk naar de hoofdstad Kigali. Het is onmogelijk om er je weg te vinden in de wirwar van in elkaar overlopende wijken die tegen de heuvels opklimmen. Er is geen centrum, of eerder: er zijn verschillende centra. Zoals de wijk van het busstation, een lawaaierige en wat vuile plek waar mensen en gemotoriseerd vervoer (motorfietsen zijn koning) samenkomen; of de wijk van het stadhuis, een meer gepolijst centrum met een voorkeur voor winkelen en zaken doen. Deze hoofdstad met ongeveer 1,5 miljoen inwoners, gelegen in het midden van het land, is proper. De straten zijn goed geasfalteerd. Eén van de bezienswaardigheden die je uiteraard niet mag missen is het gedenkteken voor de genocide, een herinnering aan de tragedie waarbij in 1994 meer dan 800.000 Tutsi’s door Hutu’s werden afgeslacht.
Het memoriaal voor de genocide in Kigali cms | cms
Hier en daar biedt Kigali ook een mooi laagje ‘lifestyle’. Je vindt er een aantal ontwerpers en mensen die het sociale leven animeren: het Nyamirambo Women’s Center, een coöperatieve die analfabete vrouwen door middel van werk wil laten integreren; het Nyo Arts Center, de meest prominente kunstgalerie van het land; de showroom van Rwanda Clothing, een winkel met decoratieve objecten, meubels en kleding van ontwerpster Joselyne Umutoniwase; en Uzuri K&Y, de winkel van enkele schoenenontwerpers. Zij zijn de ambassadeurs van een land dat, van gorilla’s tot kunstenaars, Rwanda tot een ‘must do’-bestemming maakt… als je tenminste de middelen hebt.
Pacifique Niyonsenga, kunstschilder en musicus in het Nyo Arts Center cms | cms
Praktische info
Hoe ga je erheen?
Vanuit Brussel vlieg je met Rwandair 3 keer per week naar Kigali met een tussenstop op Parijs (Charles de Gaulle). De vlucht duur 9u15, met aan boord vriendelijk personeel. 30 plaatsen in business class maar geen Wifi aan boord. rwandair.com
Formaliteiten en info
Geldig paspoort. Geen vaccinaties nodig. Geen tijdsverschil met België. Valuta: Rwandese frank (RWF). € 1= 1,403 RWF. Klimaat: de beste tijd voor een bezoek is van juni tot september (droog seizoen).
Bezoeken
Je schakelt best een touroperator in om de toegang en bezoeken aan de parken te boeken, en ook voertuigen met chauffeur en excursies.
Overnachten
– Kigali Serena Hotel: een comfortabel hotel midden in de hoofdstad. serenahotels.com/kigali
– Kivu Cleo Hotel: dit heel mooie en hoogstaande hotel in Karongi, kijkt op een prachtige manier uit over het Kivumeer. Comfort et rust verzekerd. cleohotel.rw
– Five Volcanoes Boutique Hotel: we vielen hier voor het groene kader aan de rand van het nationaal Vulkaanpark, ideaal gelegen om gorilla’s te gaan bekijken. Charme en een tropische sfeer. fivevolcanoesrwanda.com
Valencia met zijn architectuur, haven en … fotovoltaïsche bomen! De Spaanse stad heeft inderdaad vier zulke bomen geplaatst. Elke boom, met een vermogen van 3,6 kWc, is uitgerust met zonnepanelen die tot 5.600 kWh per jaar kunnen produceren.
De plaatsing van deze bomen, voor een bedrag van 330.000 euro, wordt toegejuicht door burgemeester María José Catalá en raadslid Carlos Mundina. Volgens Las Provincias maakt dit project deel uit van het participatieve proces Decidim 2020, waarbij lokale ecologische initiatieven worden gepromoot met de steun van de nationale en regionale overheid.
Strategische locaties!
De zonnebomen bevinden zich op plaatsen die vaak worden bezocht om hun bruikbaarheid te maximaliseren: de wijk Benicalap, de jachthaven van Valencia, sectie XIV van de Turia-tuin en het Malilla-park. Hun ontwerp bootst bomen na mettakken en bladeren die zonne-energie opvangen, waardoor verschillende elektrische apparaten en voertuigen kunnen worden opgeladen, zodat de ecologische voetafdruk van de stad wordt verkleind.
De Noordzee, een van de drukste zeeën ter wereld, met meer dan 66.000 scheepsbewegingen in de Belgische territoriale wateren, is bijzonder kwetsbaar voor olieongevallen. De dienst Mariene Milieu van de FOD Volksgezondheid, die verantwoordelijk is voor de strijd tegen de vervuiling op zee, heeft daarom dit nieuwe systeem aangeschaft om de bestaande middelen te versterken. De “Current Buster 4” maakt gebruik van een drijvende oliefilter bestaande uit luchtkussens om olie op te vangen in een grote zak aan de achterkant, van waaruit de olie naar een schip kan worden gepompt zodra de zak vol is.
Gefinancierd door de bijdragen van windparken moet deze forse investering (264.000 euro) niet alleen het toerisme, maar ook en vooral het milieu en de biodiversiteit in stand houden!
CopenPay beloont activiteiten zoals fietsen, deelnemen aan opruimacties of vrijwilligerswerk op stadsboerderijen. In ruil daarvoor hebben de deelnemers gratis toegang tot tal van activiteiten, waaronder rondleidingen door musea, kajakverhuur en vegetarische lunches bereid met lokale producten.
De ambitie van Kopenhagen is om bezoekers te helpen hun verlangen om duurzaam te handelen af te stemmen op hun acties. Volgens een enquête van het Kantar-instituut dat in het persbericht wordt genoemd, zegt 82% van de ondervraagden op een duurzame manier te willen handelen, maar slechts 22% heeft hun gedrag al aangepast. Wonderful Copenhagen hoopt dat CopenPay reizigers zal inspireren om bewustere milieuvriendelijke keuzes te maken.
“Door groene acties om te zetten in valutavoor culturele ervaringen, hebben toeristen een unieke kans om Kopenhagen te verkennen op een manier die zowel het milieu als de lokale gemeenschap ten goede komt“, aldus Sophie Hæstorp Andersen, burgemeester van Kopenhagen. Zal dit initiatief ook andere bestemmingen inspireren?
De Griekse premier Kyriakos Mitsotakis kondigde aan dat het land het aantal aanlegplaatsen wil beperken door een aanbestedingsprocedure te lanceren voor beschikbare plaatsen. Die maatregel zou de negatieve impact van het massatoerisme drastisch moeten verminderen.
Toerisme vertegenwoordigt momenteel een kwart van de Griekse economie en sinds het einde van de coronacrisis wordt het record jaar na jaar verbroken. In 2023 verwelkomde Griekenland 32,7 miljoen toeristen, oftewel een stijging van 18% ten opzichte van het jaar ervoor. In het eerste kwartaal van 2024 steeg het aantal bezoekers dan weer met 25%.
Cruisevakanties brachten in 2023 in totaal 874 miljoen euro op en dat is bijna een verdubbeling in vergelijking van 2022. Maar door het hoge aantal cruisevakanties bezwijken toeristische eilanden bijna onder de druk van de toeristen. Santorini, om een bijvoorbeeld te geven, zag vorig jaar ongeveer 800 schepen passeren, goed voor bijna 1,3 miljoen passagiers.
“De zoektocht naar vermiste kinderen en hun ouders, de coördinatie met de lokale politie, dagelijkse rapporten, eerstehulpinterventies, het onderhoud van de boten en jetski’s… al deze activiteiten maken deel uit van onze dagelijkse activiteiten,” zegt Bert Gunst, voorzitter van de IKWV. Dankzij het nieuwe digitale platform worden deze taken nu makkelijker gemaakt en gecentraliseerd.
Met dit nieuwe platform kunnen meldingen van vermiste personen, inclusief foto’s, met één klik verspreid worden naar alle reddingsposten, maar ook naar de politie en andere autoriteiten die betrokken kunnen zijn. Hierdoor hebben de redders voortaan op het strand in realtime toegang tot de meest recente informatie via hun smartphone of tablet, en ontvangen ze automatisch meldingen als een kind als vermist of gevonden wordt opgegeven.
Vanaf 1 augustus moeten honden uit andere landen minstens 6 maanden oud zijn bij aankomst in de Verenigde Staten, en ook gechipt zijn. Als een hond tijd heeft doorgebracht in een regio waar hondsdolheid veel voorkomt, moet hij (afhankelijk van het land van herkomst) 30 tot 90 dagen voor aankomst in de Verenigde Staten worden gevaccineerd tegen hondsdolheid. De regels gelden voor iedereen, van hondenfokkers en reddingswerkers tot individuele reizigers met huisdieren.
“Deze nieuwe regels zijn gericht op de huidige uitdagingen,” zegt Emily Pieracci, een hondsdolheidsdeskundige bij het Center for Disease Control and Prevention (CDC), die heeft geholpen bij het opstellen van de nieuwe regels. Reizigers die het land binnenkomen met een hond moeten ook een formulier van het CDC invullen. Afhankelijk van waar de hond verbleef voor zijn aankomst in de Verenigde Staten, kunnen bijkomende bloedtesten en andere verplichtingen worden gevraagd om ervoor te zorgen dat er geen ongewenste ziektes het land binnenkomen.
Met deze reeks maatregelen kan de douane door de chip te scannen checken of een hond de nodige vaccinaties heeft gekregen. Tussen nu en 1 augustus geldt een tijdelijke richtlijn uit 2021 met een verbod om honden mee te nemen uit meer dan 100 landen waar hondsdolheid nog steeds een probleem is.
Ter herinnering: hoewel hondsdolheid nog steeds vaak voorkomt in veel landen over de hele wereld, werd de ziekte in de Verenigde Staten al in de jaren zeventig uitgeroeid door vaccinatie. Sinds 2015 zijn er volgens The Independent vier met hondsdolheid besmette honden in de VS binnengeraakt en de autoriteiten vrezen dat er nog meer besmette dieren kunnen volgen, vooral omdat er veel nepvaccins tegen hondsdolheid zijn gevonden. Hondsdolheid wordt meestal overgedragen door de beet van een besmet dier en kan zowel dieren als mensen treffen. De ziekte kan onder controle worden gehouden als ze onmiddellijk wordt behandeld, maar zodra de eerste symptomen optreden, is ze meestal dodelijk.
