Terwijl we de Garonne stroomopwaarts volgen, vangen we een eerste glimp op van een stad die veel weg heeft van een enorm theaterdecor met een indrukwekkende reeks gebouwen opgetrokken in de bombastische stijl van de 18e eeuw.
De Port de la Lune
Zodra je deze plek vanuit een hoger perspectief bekijkt, zal je merken dat de kades geboetseerd zijn rond een halvemaanvormige meander gevormd wordt door de Garonne. Dit is waarschijnlijk de reden waarom mensen zich hier meer dan 2000 jaar geleden gevestigd hebben. Deze kromming breekt de stroming van de rivier en beschermt de boten tegen de vloedbranding, een natuurlijk fenomeen dat optreedt bij vloed en de rivier omhoog stuwt vanuit de Atlantische Oceaan over een afstand van meer dan 100 km.
De stad kreeg heeft zijn uitstraling te danken aan het huwelijk tussen Eleonora van Aquitanië en Hendrik Plantagenet in 1152, een verbintenis die de maritieme betrekkingen bevorderde met de Britse Eilanden en de Scandinavische landen. Ondanks een periode van relatieve rust als gevolg van de Franse heroveringen in de 15e eeuw, is het wachten tot de 17e eeuw en de ontwikkeling van de koloniale driehoekshandel om de haven van Bordeaux te zien opklimmen tot de belangrijkste aanlegplaats van Frankrijk en de tweede haven ter wereld na Londen. De haven exporteert zijn wijnen en is de Europese hofleverancier van koffie, cacao, suiker, katoen en indigo.
In 1987 werd voor het laatst de contouren van een vrachtschip gezien en op nationaal vlak speelt de autonome haven nu tweede viool. Maar de Port de la Lune verwelkomt nog steeds zo’n vijftig cruiseschepen. Het is de perfecte plek om te genieten van het adembenemende uitzicht en van daaruit kunnen de passagiers te voet het historische centrum verkennen. Andere vaartuigen, zoals zeilboten en jachten, profiteren er ook van om een tussenstop in te lassen in Bordeaux.
Een eerste wandeling langs de kades
Het belang van de handelshaven voor de welvaart van de stad wordt beklemtoond door het oogverblindende Place de la Bourse, grenzend aan de rivieroever en pronkend met zijn volkomen symmetrische indeling die typerend is voor de klassieke architectuur. Vroeger herbergde het omheinde plein een douanepost en de scheepvaartbeurs. Vanuit het balkon dat uitgaf op de Garonne, keek je uit op een bos van scheepsmasten waarvan de vloten in de haven lagen aangemeerd. De schuttingen hebben intussen plaatsgemaakt voor een enorme granieten plaat die een grote waterspiegel voorstelt waarin de prachtige gevel van de Place de la Bourse gereflecteerd wordt. Tot groot jolijt van jong en oud, die al dansend en spelend, het water alle kanten doen opspringen.
Volg stroomafwaarts de loop van de rivier langs weelderig bebloemde tuinen waar geliefden zich nestelen. Aan de linkerkant geven twee triomfzuilen toegang tot de esplanade van de Quinconces, het grootste plein van Frankrijk. Quiconce is Frans voor ‘per vijf’. En je raadt het al: het plein is omgeven door hoge bomen die geplant zijn in een gespreide opstelling zoals de vijf ogen van een dobbelsteen. De route voert je vervolgens langs de quais des Chartrons, die zodanig zijn ingericht dat alle gebruikers er in alle veiligheid kunnen lanterfanten. Een brede corridor is exclusief voorbehouden aan voetgangers, terwijl fietsers en bestuurders van steps ook hun eigen rijbaan hebben. Op de plek waar ooit pakhuizen stonden, werd een buitenspeeltuin en een ruim bemeten skatepark aangelegd. De haven ligt er weliswaar verlaten bij, maar door de afbraak van de hangars is er nu een innige connectie tussen de gevels van de oude burgerlijke koopmanshuizen en de Garonne.
Wist je dat de volledige oude stad oorspronkelijk op palen was gebouwd? Dit en nog veel meer zal je te weten komen tijdens een bezoek aan het Musée du Vin et du Négoce, gelegen in het hart van het voormalige bolwerk van de wijnhandel. De kunstzaal bezet de begane grond en de grote gewelfde binnenplaatsen van een 18e-eeuws gebouw in de wijk Chartrons. De site is opmerkelijk omdat het zijn bestemming als handelshuis altijd heeft behouden en het dus onderdeel is van de historisch beeldvorming van de stad. Aan het einde van de rondleiding is het tijd voor een degustatie in de voormalige kuiperij en uiteraard mag je een fles mee naar huis nemen!
Erfgoed in de schijnwerpers in het historische centrum
Neem voldoende tijd om door de wijk Chartrons te flaneren en haal zeker niet je neus op voor de balkons met haagbeuken en de talloze mascarons, gebeeldhouwde stenen gezichten, die uit de sluitstenen van de arcades oprijzen. Ze zijn kenmerkend voor Bordeaux. De rue Notre-Dame is zonder twijfel de mooiste route die de wijk doorkruist tot aan de esplanade des Quinconces. Hier vind je talloze antiekhandelaars, winkeliers in de tweedehandsspullen, buurtwinkels, trendy boetiekjes en vooral mooie terrasjes die de straat aankleden.
We keren terug naar de place des Quinconces richting de indrukwekkende fontein aan het Monument aux Girondins, omringd door een overvloed aan standbeelden. Een ervan is l’Ange de la Liberté die vanop de top van zijn zuil zijn kettingen openbreekt. Van hieruit ben je maar enkele stappen verwijderd van de Place de la Comédie en het emblematische Grand Théâtre met zijn lange fronton, ondersteund door twaalf Korinthische zuilen versierd met antieke beelden. Het plein is ook een van de drie aanknopingspunten van de beroemde Gouden Driehoek van Bordeaux, begrensd door de autovrije cours de l’Intendance, de cours Georges Clémenceau en de allées vertes de Tourny.
De ellenlange rue Sainte-Catherine is dé ontmoetingsplaats voor fans van windowshopping en mondt uit op de Place de la Comédie nadat het zich meer dan een kilometer lang door de wijk Saint-Pierre heeft geslingerd. Het is een geweldige plek om in te verdwalen, niet het minst omdat het nog steeds de ziel van het oude Bordeaux herbergt met gevels die dateren uit de 15e tot de 18e eeuw. Vrouwenbeelden die als pilaren dienstdoen, bas-reliëfs en ijzerwerken zijn de blikvangers in een wijk waar de gemoedelijke sfeer als een wolk boven de gedeeltelijke voetgangersstraten, de terrassen en de hippe zweeft. De monumentale middeleeuwse porte Cailhau is goed bewaard gebleven en was ooit de koninklijke toegang tot het knusse place du Palais, waar de 18e-eeuwse herenhuizen worden omringd door caféterrassen die letterlijk in de schaduw staan van esdoorns.
Een reconstructie van het verleden
Tijdens de eerste 15 jaar van deze eeuw onderging Bordeaux een grote facelift en daarbij werd het overtollige vernis van de muren verwijderd om de blonde gevels bloot te leggen. Op die manier kwam de buitengewone stedelijke eenheid en de klassieke en neoclassicistisch architectuur, die de bouw en ontwikkeling van de Port de La Lune voorstond, beter tot zijn recht.
Maar er werd een bijkomende tactiek toegepast om de stad nieuw leven in te blazen: door verouderde of in onbruik geraakte gebouwen een andere gedaante te geven. Een voorbeeld daarvan zijn de wijken Bacalan en Bassins à Flots, opgericht tussen 1869 en 1911, en die hun voorspoed kenden tot de jaren 1930 voordat ze bezet werden door de Duitse strijdkrachten. Zii vonden er niets beter op dan er een onderzeebootbasis te bouwen die later omgebouwd werd tot een gigantische cultureel centrum met als hoofdattractie de Bassins de Lumières. Het grootste digitale kunstcentrum ter wereld is om de zoveel maanden in blijde verwachting van tijdelijke projecties die de oude compartimenten van de onderzeebootbasis op magische wijze versieren. Hier hebben we de meeslepende tentoonstelling ontdekt gewijd aan Gaudi en Dalí. Geloof ons vrij: dit is een once-in-a-lifetime ervaring! www.bassins-lumieres.com
Het summum van de wijkvernieuwing is de Cité du Vin, die de oevers van de Garonne lijkt te bewaken. Het gebouw is een vrolijke combinatie van felle rondingen, glas en aluminium. Is het een vingerwijzing naar een knoestige wijnrank? Of zijn de rondingen geïnspireerd op de bewegingen die de wijn maakt wanneer het in een karaf vertoeft? Een ding is zeker: de tempel is een ode aan de wijn. En het goedje wordt onder andere op een zintuiglijke, historische, culturele en geografische manier belicht door thematische ruimtes aan te bieden die je kan ontdekken dankzij de activatie van een audiogids. Er is zoveel te zien dat je je best kan laten leiden door je eigen interesses, Je moet in ieder geval het bezoek eindigen bij de belvedère op de 8e verdieping. Bij vertoon van je ticket heb je recht op een glas wijn terwijl je volop kan genieten van een uitzonderlijk panoramisch uitzicht over Bordeaux en zijn rivier. www.laciteduvin.com.
De rechteroever, van de ene brug naar de andere
Een zondag in Bordeaux moet je het beleven zoals de plaatselijke bewoners. Dat wil zeggen: een frisse neus halen zonder de stad te verlaten. Steek gewoon de brug Jacques Chaban-Delmas over en wandel langs de rechteroever van de Garonne. Dit gebied, dat muteerde van een wijngaard naar een industriële woestenij, werd lange tijd als de pest gemeden door de Bordelais. De stedelijke herontwikkeling van deze zone dat bekend staat als La Bastide en vooral de oprichting van opeenvolgende groene ruimtes die de opleving van de natuurlijke landschappen stimuleerden, lokten de bewoners opnieuw naar deze kant van de oever. Het moet gezegd worden dat het een van de mooiste uitzichten biedt op het historische erfgoed van Bordeaux.
De Espace Darwin heeft de plaats ingenomen van een oude, braakliggende kazerne om er een multidisciplinaire sociologische ervaring te creëren die verschillende profielen en innovatieve projecten aantrekt. Van skateboarders tot bewonderaars van streetart, ondernemers in duurzame economie, liefhebbers van elektromuziek, verdedigers van biodiversiteit en mensen die op zondag het liefst een biologische brunch verorberen! ‘Darwin is een dorpsplein op de rechteroever van Bordeaux’, legt oprichter Philippe Barre uit.
Charles MahauxDe pont de Pierre, de oudste brug van Bordeaux
Als je de wandeling langs de rivieroever voortzet, kom je vanzelf uit op de Place Stalingrad, herkenbaar aan het standbeeld van een blauwe leeuw die er de wacht houdt. Het dier bewaakt de ingang van de elegante pont de Pierre, die in 1822 als eerste brug van Bordeaux werd ingehuldigd en de twee oevers van de Garonne met elkaar verbond om er een één stad van te maken. De bouwheer was niemand minder dan Napoleon Bonaparte en de 17 bogen zijn een vette knipoog naar het aantal letters in zijn voor- en familienaam. Tegenwoordig wordt de brug gebruikt door voetgangers, fietsers en het openbaar vervoer. Op de linkeroever komt de brug uit op de porte de Bourgogne, een neoklassiek pand waarvan de sobere stijl vooral doet denken aan een monumentale boog. Aan de ene kant ligt de kosmopolitische wijk Saint-Michel, aan de andere kant de wijk Saint-Pierre. De cirkel is nu echt rond.
Gravure van de houten kade van Port Louis, het goederen- en douanegebouw (1861)
